Albüm kapakları serisinin yerli albüm kapaklarına ayıracağım son bölümünde yeniden albüm kapaklarının yaratıcılarını mercek altına alıyorum. Ele alacağım tüm yerli albüm kapaklarının toplu halde bulunmasını istediğim için önceki bölümlerde yer vermemiş oldum, mazur görünüz. Bu bölümle bunu güzelce telafi edeceğiz. Bir okuma sırası söz konusu olmasa da önceki bölümleri bir göreyim diyenleri şuraya alabilirim.
Yazı serisinin sonuna gelmişken araştırmaya paralel bir şekilde kaynakça oluşturmamış olmamın telafisini de hemen bir yapayım… Her ne kadar 70 bin farklı kaynağa dalmış olsam da bu süreçte yararlandığım belli başlı kaynaklar Juxtapoz, Far Out Magazine, NME, The Guardian, Dazed, Bant Mag, Rolling Stones, uDiscoverMusic, Bigumigu, Ultimate Classic Rock, Radio X, Back on Stage, DIY Magazine ve Discogs şeklinde.
Bu meseleyi de hallettiğimize göre bu seriye artık bir nokta koyabiliriz.
Betül Atlı
Melodi Plak için 1970’lerin başında yurtdışından gelen yeni plakların grafik tasarımlarını yapmış olan Betül Atlı, Mimar Sinan Üniversitesi Tekstil bölümü mezunudur. Melodi Plak; Atlantic Records, RCA ve Decca gibi plak şirketlerinin Türkiye temsilciliğini yapmaktaydı. Yalnızca sekiz ay çalıştığı bu işte Türkiye müzik tarihine efsane birçok kapak bıraktı. Gelen yabancı plaklar için olduğu kadar yerli plaklar için de tasarımları bulunan Atlı, Melodi Plak günleri sonrasında kazandığı bursla Almanya’ya gider. Burada “Für Sie” adlı moda dergisinin bir yarışmasına katılarak birinci olur. Çizdiği plakları dinleyememesi içine dokunmuş olacak ki kazandığı tatili geri çevirip parasını alarak kendisine bir pikap alır.
Şimdilerde çizimlerinin bulunduğu kapaklar dudak uçuklatıcı fiyatlar eden Atlı’nın kapaklarını yeniden yorumladığı yabancı müzisyen ve gruplar arasında Led Zeppelin, Jethro Tull, Rainbow, The Monkees gibi birçok isim bulunuyor.
Betül Atlı’nın çizimlerinde saçlar her daim rol çalıcı unsurlar olmuştur. Bazen çizgilerini de aynı saçlar gibi tel tel ayrılmış ve dolanmış formlarda sunan Atlı, bakış açımızı da büklüm büklüm eder.
Iron Butterfly’ın In-A-Gadda-Da-Vida’sı (1969) için çizdiği bu efsunlu resimle, gruba yaptığı gibi bizleri de kendi kaleminin kontrolündeki dünyasına çeker.
Kendisinin en keyifli bulduğum işlerinden olan The Monkees’in Mommy and Daddy (1969) kapağı sanatçının, en az psikedelik sunuşlar kadar minimal bir sunuşu da mükemmelce alt ettiğini ortaya koyar.
Zeger and Evans (1969) için tasarladığı In the Year 2525 albüm kapağını gördükten sonra Atlı’yı, mitolojik bir hikayeyi anlatmak üzere hazırlanacak olan bir çizgi romanda çizer olarak görmeyi isteyen yalnız ben olamam…
Atlı’nın da en sevdiğini belirttiği çizimlerden olan bu resim, Led Zeppelin II (1969) albümüne eşlik eder.
Betül Atlı’nın albüm kapağı için çalıştığı yerli sanatçılara ise Mustafa Özkent, Okay Temiz, Ersen, Nesrin Sipahi ve Erkin Koray gibi isimler örnek verilebilir.
Gördüğüm anda resmen daha önce görmediğim ve yeterince öne çıkarılmadığı için sinirlendiğim bu albüm kapağı, Okay Temiz’in 1975 çıkışlı teklisini baştan tanımlar.
Yaptığı tüm bu tasarımlardan yıllar sonra gelen bir iş ise 2016’da çıkan Nemrud albümü için olmuştur. TimeOut dergisine verdiği bir röportajda Rainbow45 Records’un kurucusu Salih Karagöz’ün getirdiği teklifi kabul ettiğini belirten Atlı, grubun müziğini de çok beğendiğini ekler.
Erkin Koray için de 2017 yılında Mega Müzik’ten bir başka teklif alır ve ortaya bu inanılmaz kapak çıkar.
Biricik Mustafa Özkent’e yaraşır bir iş yine Betül Atlı’nın ellerinden çıkmıştır. Nakış nakış işlenmiş 2017 çıkışlı Funk Anatolian’ın kapağı fikrimce yerli en iyi albüm kapakları konuşulurken muhakkak anılmalıdır.
Big Baboli
Big Baboli,atölyesini 2011’de açtı. Zezeah ve Moklich’in kurduğu Big Baboli’nin konser afişi ürettiği isimleri saymak gerekirse; Balina, Peyk, Dorian, Selofan, Eskiz, Kök, Gaye Su Akyol, Second, Lalalar şeklinde say say bitmeyen bir liste karşımıza çıkıyor. Ülkemize gelen yabancı gruplar için de afişler üretmiş olan ekibin Swans için ürettiği afiş benim için ayrı bir yerde.
Tabi bizim meselemiz albüm kapakları. Ekibin bu anlamda da Kes, Emre Kula, The Ringo Jets, Hellsodomy, She Past Away, Sertab Erener, In Hoodies şeklinde akıp giden bereketli bir listesi var. Kolektif bir sanatçı oluşumu olan Krüw’de yer almalarıyla farklı sanatçılarla da birlikte iş yapma şansı bulan ikili, 2019 yılında da Berk Kula’nın ortaklığıyla Big Baboli Şarküteri’yi hayata getirerek kendilerinin ve diğer sanatçıların çalışmalarını bir art shop bünyesinde sunmuş oldu.
Bu yazı serisinde her ne kadar öznel bir tutumla ortaya “en sevdiğim albüm kapakları” tarzı bir iş koymamaya çabalasam da arada eğer öyle bir şey hazırlasaydım nelerin tepede olacağını söylemekte bir sakınca yok sanırım. Kamlama’nın (2015) albüm kapağı, zaten müthiş olan bir albümün fitilini ateşliyor.
Big Baboli ekibi, Kes’in konser afişlerinin de sorumlusu.
The Ringo Jets, müziğine olduğu kadar görsel dünyasına da özen gösteren gruplardan. Bu sebeple Big Baboli ile yollarının sıkça kesişmesi şaşırtıcı değil. Assorted (2016) albümlerinin kapağında dinleyiciyi karşılayan illüstrasyon, bizi ilgi çekici bir tavla oyununa davet ediyor.
Türk fotoğrafçılarla ilgili bir şeylere bakınırken tesadüfen görerek “hmm bu bir yerden tanıdık geliyor” hissinin peşine düşerek bulduğum Gevende’nin Kırınardı (2017) albüm kapağındaki fotoğraf, fotoğrafçı ve yazar Orhan Cem Çetin’e ait. Yine kişisel favorilerimden olan bir albüm kapağı, ve albüm, olarak bu seçkide başı çekmeyi hak ediyor.
Jakuzi’nin çıkar çıkmaz dikkatleri üzerine çekmeyi başaran kapak tasarımına sahip Fantezi Müzik (2017) albümünde kamera önüne geçen isim Bora Akıncıtürk imiş. Kapak tasarımı da Age Reform mahlasıyla müzik yaptığını bildiğimiz Berk Çakmakçı‘ya ait. Kapak inanılmaz orijinal ve keyifli olsa da albümün nasıl olacağına dair beklentileri konusunda birçok insanı afallatıcı bir etkisi olmuştur.
Böylesi basit hatta neredeyse çocuksu bir albüm kapağının eşlik ettiği Vapurlar (1995) albümü, içerisinde sanki muhteşem bir albüm saklamıyormuş gibi bize nanik yapar.
Islandman’in davulcusu olarak da tanıdığımız Eralp Güven’in elinden çıkma Rest in Space (2018) kapağındaki; Bant Mag’deki ropörtajlarında anlattığına göre Ostim’de işçiler tarafından bulunmuş bir kuş yuvasıymış. Kuşun yuvayı elektrik kabloları ve demir tellerden yapması grubu oldukça etkilemiş. Grubun hızlı kentleşme ve insan eliyle doğal kaynakların tahribi gibi konulara dikkat çekmek istemesi açısından da nokta atışı bir kapak olmuştur.
Fikret Kızılok’un Zaman Zaman’ının (1993) naif albüm kapağının kompozisyonunda Kızılok, hep bana “aa siz de orada mıydınız, gelin öyleyse sizlere anlatacaklarım var” der gibi gelir.
Zuhal Olcay’ın Fransız bir aktris gibi poz verdiği İhanet (1998)albüm kapağı moda fotoğrafçısı Yaşar Saraçoğlu tarafından çekilmiştir.
Eskiz’in Türkçe Sözlü Ağır Müzik (2015) uzunçalarının kapak çizimini yapan Sedat Girgin, bu dönemde gruba davulda eşlik de etmiştir. Grubu hiç tanımıyorken kendimi dinlerken buluyor olmamı sağlayan ve iyi ki de sağlayan bir albüm kapağıdır.
Yavuz Çetin’in derdini bizlere dökebildiği son albümü Satılık’a (2001) eşlik eden ve her bir şarkının daha derinden işlemesine yol açan albüm kapağı Hakan Yonat tarafından çekilmiştir.
Pentagram albümlerinin de birçoğunun kapaklarının sorumlusu olan Hakan Utangaç ve Hale Utangaç ikilisinin tasarladığı Kadın (2013) kapağı, Şebnem Ferah’ın en güçlü albümlerinden birinin gücüne güç katar.
İşte Süperstar! Tarihten hiçbir an silinmeyecek ikoniklikteki 1983 çıkışlı bu albümün kapağı ile Ajda Pekkan süperstarlara layık pozuyla resmen şov yapmaktadır. Albüm ilk olarak Ajda’nın van kedili fotoğrafının dışındaki farklı bir dış kapakla satılmıştır. Daha sonra van kedili pozun mükemmelliği fark edilmiş olacak ki yeni bir kapak düzenlemesine gidilmiştir. Tasarımını Erdoğan Günay’ın, fotoğraflarını ise Sedat Dizici’nin çektiği albüm; Türkiye’de çıkan ilk şeffaf plak olma özelliğini de taşır. Unkapanı Plakçılar Çarşısı’nda çıktığı anda bir talep patlaması yaratan bu altın rengimsi şeffaf plağı isteyen de tabi ki Ajda olmuştur.
Ediz Hafızoğlu’nun köpeği Mila ile boy gösterdiği Nazdrave (2014) kapağı, albümün içerisindeki müziğin aksine bir dinginlikle bizi karşılamaktadır.
Nekropsi’nin Cevdet Erek’i “Nekropsi Güm Güm Güm” dedirten davullardan sorumlu olmakla kalmayıp, çeşit çeşit sergiler açmakla kalmayıp, ödüllü filmlerin ses tasarımını yapmakla kalmayıp, İTÜ MİAM’da doçent doktor olmakla kalmayıp bir de gelmiş Sekizler’in (2018) müthiş albüm kapağına imza atmış.
Tuğçe Şenoğul’un Gölgelerine (2017) albüm kapağına gördüğüm anda tutulmuştum. İçinde gün gece kalan her ruha hitap edebilecek albüm kapağı ve sahne kostümleri gibi albümün görsel dünyasına dair birçok rolü Studio Pul üstlenmiş.
O günlerde Mahzar Fuat Özkan olarak anılan MFÖ’nün Ele Güne Karşı Yapayalnız (2013) kapağı; part-time elemanı, “sen neymişsin be abi”si Ayhan Sicimoğlu tarafından fotoğraflanmıştır.
Haossaa grubunun 2011 çıkışlı kendi adlarını taşıyan albümlerinin kapağı, davulcusu ve aynı zamanda illüstratör Ozan Aktuna’nın ellerinden çıkmadır. Bu davulcularda bir tasarımcı hamuru mu var nedir. Bu dört oluyor yani…
Göksel’in pop müzikte basamak atlatıcı Yollar (1997) albümünün sade ancak etkileyici kapağı Nazan Öncel’in Sokak Kızı ve Yıldız Tilbe’nin Aşkperest’i gibi başka ikonik pop müzik kapaklarının sorumlusu Cem Göçmen ile Candan Erçetin’in kapakları ile bilinen Hakan Aydoğan’ın elinden çıkmadır.
Yine bir davulcunun parmağı var bu işte. Ayyuka’nın davulcusu olarak tanıyabileceğiniz inanılmaz insan Alican Tezer’in tasarımını yaptığı ve Cemil Ağacıkoğlu’nun fotoğrafladığı İnsanlar (2005) albümü, Kurban’ın herkesin akıllarında kalıcı imajını şekillendirmede tartışılmaz bir rol oynar.
Alican Tezer, bu albümün yanı sıra Fırtınayt (Büyük Ev Ablukada), Silik Düşler (Can Güngör) ve Develerle Yaşıyorum (Gaye Su Akyol) gibi albümlerin de kapağına el atmıştır. Cemil Ağacıkoğlu ise Zamboni Sokağı (Mehmet Güreli), Arka Bahçem (Göksel), Onyedi (Teoman) gibi albümlerin tasarımında çalışmıştır.
Erkin Koray’ın muzip bakışlarla üç koldan bizi izlediği Mesafeler (1974) albümü, kendisinin en keyifli albüm kapaklarındandır.
Yahu bu delikanlılar da kim! Bunlar nedir, bunlar bizim The Beatles’ımız mıdır? Bu ne sempatiklik, bu ne caka. Gerçekten her zaman inanılmaz tatlı bulduğum Mavi Işıklar’ın 1968 çıkışlı kendi adlarını taşıyan albümlerinin kapağı, müziği çok iyi taşımaktadır.
Bu bölümün mansiyonlarında değinilecek olan Jethro Tull’ın Thick as Brick’ini gazete kağıdıyla sunmasına benzer bi üslup Türkiye’de tabi ki Taner Öngür ve 43,75’ten gelmiştir. Tantana Records’ın yayınladığı Asrî Sadâ (2019) albümü, 1930-1960 yılları arasındaki enteresan gazete haberlerini kendisine konu alırken elimize de bir gazete tutuşturuyor. 16 sayfalık bu gazetenin editörlüğünü Gökhan Akçura yapmıştır.
Hayko Cepkin’in 2007 çıkışlı Tanışma Bitti (2007) albümünün kapağının tasarımı Koray Doyran’a aittir. Koray Doyran, Hayko’nun bir diğer efsane kapağı, ve albümü, Sakin Olmam Lazım’da da çalışmıştır. Kendisi yakın zamanda Mor ve Ötesi’nin Sirenler’inin tasarımını üstlenmiştir. Hayko Cepkin ile gitaristlik de yapan Umut Töre ise Sandık ve Sakin Olmam Lazım’ın tasarımlarından sorumludur.
Fikret Kızılok ve Bülent Ortaçgil’in Pencere Önü Çiçeği’nin (1986) kapağındaki duruşları, ikili hakkında fikrimce çok şey söyler. Kızılok’un perçemlerinin arkasına saklanmış hassas görüntüsü ile Ortaçgil’in net ve sıkkın ifadeleri ne çelişir ne de bir uyum içindedir.
2000’lerin unutulmaz albümlerinden Hafif Müzik’e (2006) eşlikçi unutulmaz bir albüm kapağı ile Vega bizi karşılar.
Senarist ve yönetmen Artun Yeres de albüm kapağı işine elini atanlardan. Barış Manço’nun Derule’si (1970) ve Mavi Işıklar’ın Ob-La-Di, Ob-La-Da (1969) coverının kapağı da onun elinden çıkmadır.
Salih Korkut Peker; Plak Mecmuası’na verdiği röportajda, albümün adının Denize Dik (2020) olmasına karar verdiği noktada birkaç yıl önce eşinin çektiği bu fotoğrafı hatırladığını anlatır. Ve herkes bilir ki bir albüm kapağında bir köpeğe yer vermek hiçbir zaman kötü fikir değildir.
Bora Başkan’ın işleri; yalnızca Elektro Hafız ve Grup Ses ortaklığındaki Varyete (2019) albümünde değil, Ethnique Punch’ın Deli Divan’ı ve İskeletor ile de karşımıza çıkar.
Çizgisiyle her köşeden karşımıza çıkan Burak Şentürk, albüm kapaklarını da es geçmemiştir. Kök’ün Sanki (2018) teklisine eşlik eden bu müthiş çizim gibi umarım kendisinden başka albüm kapakları görürüz.
Bu ne güzel bir albüm, bu ne güzel bir kapak! Gözyaşı Çetesi’nin 2018 çıkışlı albümü Karar’ın albümle de dinleyiciyle de bütünleşen kapak tasarımı Halil Vu ve Kutberk Kaya’ya aitmiş.
Müziğini gönüllere nakış nakış işleyen Hümeyra, albüm kapaklarıyla da her zaman birçoklarından ayrılan bir görsel dünya yaratmıştır.
Dört adamın bize doğru baktığı albüm kapakları temasını harika bir tasarımla kotaran Mor ve Ötesi’nin Gül Kendine’si (2001), Ali Soner ve Beysun Gökşin’in imzasını taşır. Gökşin; Timur Selçuk, Mavisakal ve Gündoğarken gibi isimlerle de çalışmıştır.
Bir konsercik be Replikas, ne olursunuz…
Ruhaniyet sosuna bolca bandırılmış bir şahsiyet olan İlhan İrem’in albüm kapaklarına da bunun etkisi yansır.
Yeni Türkü, Aşk Yeniden (1992) ile kapak tasarımında basite oynayarak en iyisini yapmış ve yalnız kendilerinin değil, tüm yerli albümlerin en akılda kalıcı işlerinden biri ortaya çıkmıştır.
Deniz Bayoğlu’nun kaleminden çıkma albüm kapakları; Canozan, Dolu Kadehi Ters Tut, Birkan Nasuhoğlu gibi birçok ismin albümlerine eşlik etmekte.
Çizgi roman çizeri Nuri Kurtcebe, albüm kapakları için de çeşitli zamanlarda kalem oynatmıştır. Aynı Betül Atlı’nın Melodi Plak’ta sahip olduğu rol gibi yabancı plakların Türkiye baskıları için resimler yapmıştır. Barış Manço ve Kaygısızlar’ın 1969 çıkışlı bu teklisi için yaptığı sade ve keyifli kapak, onun çizgisine güzel bir örnektir.
Barış Demirel- Barıştık Mı’nın Fail Play’i (2018), yine içindeki müziği dinleten kapaklardan. Teletubbies gibi uçsuz bucaksız tepelerde koşuşturan çocukların kapağını süslediği bir albümü kim dinlemek istemez ki sonuçta.
Teşekkürler Ümit Besen.
Bu efsanevi kapak ile değerine değer binen Anadolu Beşik (2000) albümünün içe işleyen fotoğrafı Ali İhtiyar tarafından çekilmiştir.
Video oyun ve animasyon üzerine çalışan illüstratör Alper Özgün Yeşil, Kozmik Yıkım’ın Ruhunu Bize Sat (2018) kapağı için grupla çalışmıştır. Kozmik Yıkım demişken Semt, Drugs & Rock ‘n’ Roll’un (2016) kapağını da anmalı.
İlk birçok illüstratör gibi Anatolian Rock Revival Project ile karşıma çıkan Aytaç Öztürk; albüm kapakları için In Hoodies, Sehabe, Şanışer, Ados ve Sansar Salvo gibi isimlerle çalışmıştır.
Baba Zula’nın solisti Murat Ertel’in de babası olan Mengü Ertel, Gecekondu (2010) kapağını resmetmiştir. Devlet Tiyatroları, Devlet Opera Balesi gibi kurumlar için yaptığı birbirinden güzel afişlerle tanınan Ertel, Kültür Bakanlığı’nın logosunun da yaratıcısıdır.
Masumiyetin Ziyan Olmaz (2010), basit ve sağlam kapağıyla kesinlikle gördüğünüz an akılda yer edinenlerden.
Bu sefer Cevdet Erek’in değil annesi Aysel Erek’in elini attığı 2 (2006) albüm kapağıyla Nekropsi, “10 yılda bir çıkar” ibaresiyle yüzlere buruk bir gülümse kondurmuştur. Neyse ki grubun bundan sonra gelen albümleri için bu bir gelenek haline getirilmemiştir.
Pis (2010) albümü, maalesef Athena’nın tüm üyelerini içermese de enerjisi ve renk paletiyle grubu çok keyifli bir şekilde tanımlamaktadır.
Cem Karaca ve Kardaşlar ile ortaklıklarıyla bilinen gitarist Ünol Büyükgönenç’in plak kapağı tasarımına soyunduğu birkaç örnek internetin ve sahafların dibini kazıyınca karşınıza çıkar.
Türkiye’de albüm kapaklarından bahsederken bir zamanların birçok albüm kapağını fotoğraflayan Erol Atar’dan bahsetmek gerek. Kendisi Bergen, Barış Manço, Bülent Ersoy, Orhan Gencebay gibi sayısız isimle çalışmıştır. Her ne kadar kendisinin fotoğrafladığı pek de matah olmayan birçok kapak bulunsa da Sezen Aksu ’88, gerçekten dikkatleri üzerine çeken bir tasarıma sahip. Hem yalın hem de arsız bir albüm kapağı.
Yine Sezen Aksu üzerinden bir başka fotoğrafçıdan bahsetmek gerek. Kendisinin Ağlamak Güzeldir’inin fotoğrafçısı Bülent Engez’den. Engez’in portfolyosunda ise Selami Şahin, Zerrin Özer, Ümit Besen gibi birçok isim yer alır.
Albüm kapaklarında müziğindekine yakın bir özen sergileyen Sezen Aksu’nun birçok albümünün kapağında portreleri üzerinden kendini bir nevi yeniden tanımlayışını izleriz. Bu kadar müziğine anlam katıcı kapaklara sahip olup da Spotify, Apple Music gibi platformlarda neden bu görselleri arka plana atıcı bir tavır izlediği ise anlaşılır değildir.
Mansiyonlar
The Smiths- Meat is Murder (1985)
O yıllar için fazla iddialı, şimdiyse yalnızca iddialı, o da tartışılır, olan albüm ismiyle yalnızca lafta değil her anlamda hayvan hakları savunucusu olan Morrissey, konserlerinde et satışını yasaklama yoluna bile gitmiştir. Morrissey kapakla değinmek istediğinin, et endüstrisinden kurtulmanın yolunun onlarla anladıkları dilden konuşmak olduğunu söyler. Kapak fotoğrafı aslında In the Year of the Pig filminden alınmadır. Filmdeki görselde ise askerin kaskında “Make War Not Love” yazmaktadır.
Jethro Tull- Thick as a Brick (1972)
Thick as a Brick, albüm adını kapakta 8 yaşında bir çocuk olduğu belirtilen Gerald Bostock’un şiirinden alır. Hmm güzel, Gerald Bostock da kimin nesi peki? Yani inanır mısınız Jethro Tull grubunun solisti Ian Anderson’dan başkası değil. Plak şikreti, gerçek gazete kağıdı kullanma tercihinde ısrarcı olan Anderson’ın teklifini geri çevirmiştir. “You hear that Mr. Anderson? That is the sound of inevitability!”. Neyse ki Anderson pes etmeyip başka bir yerle anlaşmıştır. Uzunçalar, Ian Jeffrey Hammond ve John Evan tarafından yazılan The St. Cleves Chronical adlı 12 sayfalık bir gazete ile yayınlanmıştır. Bu konsept albümü layıkıyla taşıyan gazetenin yazılması, albümden uzun sürmüştür.
Kendrick Lamar- To Pimp A Butterfly (2015)
Beyaz Saray’ın popüler kültürde belki de en iyi kullanımı olan bu albüm kapağında siyahi devrimine şahit oluruz. Denis Rouvre’un çektiği fotoğraf ile betimlemek istediği görüntü için Kendrick Lamar, mahallelerinden farklı bir yeri görmemiş insanların yalnız televizyonda görebildikleri yerlere götürülmelerinde gösterecekleri tepki olduğunu söyler. To Kill a Mocking Bird’e referans olup olmadığı tartışılan albüm adını albüm kapağında; romanın beyaz bir kadına tecavüz etmekle suçlanan masum siyahi karakteri Tom Robinson’ı bu yanlış suçlamadan kurtaramayan yargıç John Taylor’ı temsil ettiği iddia edilen bir beyaz yargıca yer verir. Ancak Lamar’ın da belirttiği gibi tam tersine yargıç; siyahi bir adamı ona yanlış yüklenen bir suçlamadan kurtarmaya çalışan bir beyaz adamı değil, ona karşı yanlış suçlamalar yüklemekten çekinmeyen “beyaz sistemi” temsil eder.
Beck- Odelay (1996)
albüm kapağını gördüm durdum müzik dergilerinin yaptığı en iyi albüm kapakları derlemelerinde, sürekli diyorum ne var bu kapakta ben mi görmüyorum. Evet, gerçekten ben görmüyormuşum. Samanımsı bir cisim sandığım şey Komondor cinsi bir köpekmiş! Köpek fotoğrafçılığının tanınmış bir ismi olan Joan Ludwig tarafından çekilen fotoğrafı albümün iç yüzünde Robert Fischer ve Beck tarafından yapılmış, yine ne olduğu anlaşılmaz birçok görselden oluşan bir kolaj takip eder.
Weyes Blood- Titanic Rising (2019)
Gördükten sonra hiçbir bilgiye sahip olmaksızın albümü dinlemek isteyeceğiniz albüm kapakları çok sık gelmez. Weyes Blood mahlasıyla müzik yapan Natalie Mering, bu etkiyi yaratan efsunlu albüm kapağı için Brett Stanley ile çalışmıştır. Setin bozulmaması için iki saatlik bir zaman zarfında çekimleri gerçekleştiren ikili neyse ki istedikleri odayı yakalamışlardır.
Fleet Foxes- Helplesness Blues (2011)
Toby Liebowitz, şaşırtıcı bir şekilde kapağı resmetmeye albümü dinlemeden başlamıştır. Grubun solisti Robin Pecknold’un kendisine gönderdiği resimlerin detayların kaçırılabileceği yoğunluktaki yapısı onu bu kapağı tasarlamaya itmiş. “Düşünce akışını haritalamak” olarak tarif ettiği yöntem için yakınındaki insanlarla görüşerek akıllarına gelen ilk şeyleri tek kelimeyle ifade etmelerini istemiştir.
XTC- Drums and Wires (1979)
Grup üyeleri Barry Andrews’ın ayrılmasının ardından kendilerini yeniden yaratıma girmesi gereken XTC’nin buna cevabı bu çarpıcı albüm ve oldukça basit ve kolay anımsanan albüm kapağı olmuştur. Bu kapak, grubun solisti Andy Partridge’in, grubun adını kullanarak yaptığı bir adam yüzü taslağını temel renklerle düzenleyerek sunar.
Led Zeppelin- Physical Graffiti (1975)
Daha önce Led Zeppelin III’ün dönen albüm kapağı için de grupla çalışan Peter Corriston, Physical Graffiti’yi Mike Doud ile birlikte tasarlamıştır. Apartman sakinlerinin, Sgt. Pepper’a benzer bir yaklaşımla rastgele bir insan havuzundan oluştuğu kapakta şu isimler bulunur: Neil Armstrong, Cleopatra olarak Elizabeth Taylor, King Kong, Lee Harvey Oswald, Meryem Ana gibi birçok isim ve Led Zeppelin üyelerinin drag halleri. Albüm kapağının kesikli pencerelerinden bize bakan apartman sakinleri versiyonu dışında albüm adının pencerelerde yazdığı bir versiyon da bulunur.
Brian Eno- Another Green World (1975)
Tom Philips’in After Raphael isimli işinin bir detay çalışması olan bu albüm kapağı, bu yazı serisi için tonla araştırma yapmadan önce bile hiç düşünmeden aklıma gelebilecek en iyi albüm kapaklarındandır.
The Beatles- Abbey Road (1969)
Bu albüm kapağı olmadan bu seçki tam olmayacak olsa da koymamak için uzun süre direniş gösterdim. Niye mi? Karşılaştığım birçok albüm kapağı seçkisinde atıyorum 100 albüm seçildiyse 10 kadarı The Beatles’tan oluyordu… Yani tamam anladık hepimiz seviyoruz ediyoruz cidden de albüme sevginle kapağının başarısını da ayırt etmek gerek. Bu seçkiyi yaparken bunun ne kadar zor olduğunu görsem de Beatlemaniaclarımızın bu tavrına azcık sinirlenmedim değil. Aynı durum Bob Dylan için de mevcut, onu hakkeden inat edip koymadım hatta galiba… Neyse. Tabi ki “Abbey Road” özelinde konuşmuyorum bu arada, orayı bir açıklığa kavuşturayım.
Abbey Road, gerçekten de popüler kültürde yarattığı etkiyi hak eden bir albüm kapağı. Başta isminin Everest olması planlanan albüm için Himalayalar’da bir kapak çekimi gerçekleşmesi konuşulunca grup, “oo aman abi hiç uğraştırmayın bizi, şuracıkta da çekilir gayet” tavrına girmiştir. Kapak kompozisyonu fikri, aynı daha önce bahsettiğimiz Sgt. Pepper’da olduğu gibi yine Paul McCartney’nin vizyonuyla şekillenmiştir. EMI Stüdyoları’nın hemen dışında albüme bile ismini verme şanına erişen yolda Iain Macmillan tarafından çekilen albüm kapağı için karşıdan karşıya yalnızca dört kere geçmeleri yetmiştir. Ayrıca bu albüm kapağı, The Beatles’ın isminin yazmadığı ilk kapak olmuştur. Tasarımcı John Kosh, Paul McCartney’nin çıplak ayaklılığının sebebinin ise yalnızca ayakkabılarının onu sıkması olduğunu söyleyerek kendisi üzerine teorileri elimine ediyor. Teorileri bilmeyenler için özetle McCartney’nin öldüğü ve yerine benzerinin geçirildiği üzerine kapakta bulunan ipuçları söz konusu.
David Bowie- Aladdin Sane (1973)
Bu yazı serisinin sonuna kadar bekledim bekledim, en son bu albümü koymak için hep. “Aladdin Sane nerelerdee” diye bekleyenler olmuş olabilir önceki üç bölüm boyunca. Portre albüm kapaklarını ele aldığım kısımda koyacak gibi oldum sonra yine vazgeçtim. Neden mi? Gıcıklık. Hem bir de David Bowie’nin albüm kapakları, müzik videoları, kostümleri ve daha birçok şeyle yarattığı görsel dünyası üzerine detaylı bir yazı geliyordur belki. Bilemem ki. Bilemiyorum.
Orada incelemek üzere biraz daha beklesin bu albüm kapağı madem bu kadar beklemişken. 🙂
Bonus: Yasaklanmış Albüm Kapakları
Geldik bu serinin son bonus bölümüne… Sanatçıların, toplum normlarını ve ahlak kurallarını yıkması için oldukça ideal yollardan biri olan albüm kapakları, yasaklandıkları noktada daha çok konuşularak nihayetinde amaçlarına ulaşırlar. Ha şimdi bu yasaklı kapakların hepsi mi mantıklı tartışmalar açmak amacında? Durum her zaman öyle değil tabi. Anlamsız yasaklar da bir başka konu ki tartışılacak hiçbir yanı olmayan kapaklar da bu yasaklara takılabiliyor.
11 yaşındaki bir kız çocuğunun kapağında yer aldığı Blind Faith’in 1969 çıkışlı kendi adını taşıyan albümü, yasaklanmasının mantıklı olup olmadığı adına tartışmaları hala bugün de sürdürür. Kapak fotoğrafını çeken Bob Seidemann’a göre uzay gemisi bilgi ağacnın meyvesini, kız ise hayat ağacının meyvesini temsil etmektedir. Kızın yaşının tam olarak bir geçiş evresini temsil etmesi de bu sebeple önemlidir.
Sık bahsedilmeyen bir yasaklı kapak olarak Chumbawamba’nın Anarchy’sini de araya sıkıştırmak istiyorum.
Guns N’ Roses gibi çiğ gibi bir gruptan -kimse de kusura bakmasın- çıkabilecek çiğ bir kapak olan Appetite for Destruction (1987) kapağı, bir robot tarafından tecavüze uğrayan bir kadının çizimini kapağına taşımaktadır. Robert Williams’ın çizimi, albüme ismini de vermektedir. Albüm kapağı bir zahmet yasaklanınca, yasaklarda pek sık takınmadığım bir tavır burada haklı, daha sonra grubun logosu haline gelecek görselle değiştirilmiştir.
Buradaki yasaklanma sebebini bir düşünün bakalım önce.
The Mamas & The Papas’ın If You Can Believe Your Eyes & Ears albümü, The Rolling Stones’un Beggars Banquet’i ile benzer bir sebeple kapak resminde “tuvaletin varlığı” sebebiyle yasaklanmıştır. Albüm daha sonra tuvalet görselden kesilerek tekrar sürülmüştür.
XTC’nin Skylarking albümü için grubun solisti Andy Partridge’in, albümü çok güzel özetlediğini düşündüğü çiçekli erkek ve kadın cinsel organ bölgesi kılları görselleri maalesef kullanılamamıştır. Albümün yeni kapağıysa flüt çalan bir çiftin illüstrasyonunu taşır.
Alice Cooper’ın Love it to Death albümü, Cooper’ın parmağı sebebiyle yasaklanmıştır. Alice ya ahaha şakacı seni. Vay be shock rock. Yani böyle aptal kapakları lütfen yasaklasınlar zaten.
Slayer’ın 2001 çıkışlı God Hates Us All albüm kapağı, cinsel sebeplerle yasaklanan albüm kapakları kadar olmasa da yine kendi kategorisini oluşturacak dini sebepli yasaklanan kapaklar arasındadır.
David Bowie’nin Diamond Dogs kapağındaki insan-köpek karışımı silüeti değil, köpek kısmındaki penismiş insanları rahatsız eden. Penisin kesilip atılmasıyla sorun ortadan gitmiş. Daha önce sadece ön kapağını gören birçokları içinse ortada hiçbir zaman bir sorun var olmamıştır.
