Bugün 10 Aralık İnsan Hakları Günü; insan hakları hayatlarımızı daha güçlü, daha şiddetsiz, daha eşit yaşayabilmemiz için evrensel olarak kabul edilmiş haklar bütünü. Aslında İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nde toplanmış olduğu kabul edilse de bu haklar bugün ek maddelerle genişletilmiş, başka sözleşmeler ve kararlarla netleştirilmiş vaziyette. Örneğin başlarda LGBTİ+ haklarından bahsedilmiyorken bugün insan hakları konuşulan hemen her mecrada konu başlıklarından birisi illa ki LGBTİ+ hakları oluyor. Bunun dışında özellikle son yıllarda gündemin oldukça önemli bir kısmını tutan iklim krizi de insan hakları çerçevesi içinde konuşulmakta.
İnsan hakları dediğimiz haklar elbette bir günde damdan düşer gibi verilmedi kimseye, onları görünür kılmak, haklarına sahip çıkmak için uzun yıllardır insanlar mücadele etti ve hala da etmekte. Bu günlerde özellikle bu mücadeleleri hatırlamak bize haklarımızı aramak, korumak için daha çok güç verecek gibi hissediyorum. Bu anlamda da bugün mücadelelerin anlatıldığı bazı filmleri hatırlamak istedim.
Kadın hakları mücadelesi söz konusu olduğunda aklıma hep tek bir film gelir: Suffragette. 2015 yapımı filmin harika bir oyuncu kadrosu var. Carey Mulligan, Meryl Streep, Anne-Marie Duff, Helena Bonham Carter gibi büyüleyici oyuncuların buluştuğu Suffragette filmi İngiltere’deki kadınların oy verme ve seçilme hakları için verdikleri mücadeleyi anlatıyor.
LGBTİ+ hakları üzerine bir film de yine İngiltere’den geliyor: Pride. Pride’dan buradaki ilk yazımda da bahsetmiştim ayrıntılı bir şekilde, ama kısaca bahsetmem gerekirse Pride’da İngiltere’deki bir grup LGBTİ+ aktivistinin Thatcher dönemindeki büyük maden grevlerine verdikleri destek ve böylece büyüyen dayanışma ruhu anlatılıyor.
İşçi hakları özellikle Türkiye sinemasının 70’li 80’li yıllarındaki filmlerde işlenmiş. Bunlardan en çabuk akla gelen 1978 yapımı Yavuz Özkan’ın Maden filmi. Tarık Akan, Cüneyt Arkın, Halil Ergün gibi önemli ustaların oynadığı bu film Türkiye’deki işçi hareketlerinin maden işçileri kolunu güzel bir şekilde sunuyor. Türkiye’deki işçi filmlerinden benim için unutulmaz olan bir başkası da Zerre filmi. 2012 yapımı olan Zerre’de bir kadın tekstil işçisinin yaşamı ve mücadelesi duygularımızı sömürmeden vurucu bir gerçeklik içinde anlatılıyor.
Bu filmlerle geçmişten bugüne mücadele filmlerini hızlıca hatırlamışken bugünü unutmamak gerekiyor. Türkiye İnsan Hakları Vakfı’nın (TİHV) bugün itibariyle başlayan güzel bir festivali var: 11. TİHV İnsan Hakları Belgesel Filmler Festivali. Bu yılki festival temaları toplanma ve gösteri yapma hakkı olmuş, günümüzde böyle bir hakkımız olduğunu unutmakla yüz yüze gelmişken bunun hatırlatılması adına önemli bir tema olduğunu düşünüyorum. Festival bugün itibariyle başlıyor ve 17 Aralık’a kadar sürecek, oldukça dolu bir program sunan bu festivali de kaçırmamanızı öneririm.
